Uraniumerts
Uranium is een element dat in de natuur voorkomt. Het wordt in meer dan 200 verschillende mineralen vrijwel overal op de aarde gevonden. De mineralen zijn meestal ingebed in hard gesteente of zandsteen (‘host rock’). Uranium wordt op deze manier vastgehouden op een relatief veilige locatie, diep onder de grond, en er is weinig kans dat het zich verspreidt.
Uraniummineraal dat economische waarde bezit wordt uraniumerts genoemd: doorgaans heeft het een uraniumgehalte van slechts 0,1 tot 2%.
Nederland heeft geen uraniumerts in de bodem. Uranium is wel gevonden in de zogenoemde ‘Formatie van Breda’ in Zeeland. In zand en klei in de ondergrond gaat het slechts om een gehalte van 0,03% aan uranium.
Het uraniumerts dat het meest voorkomt en het meeste wordt gewonnen heet uraniniet (de verouderde naam is pekblende). Het bestaat grotendeels uit UO2. Uraniniet is een primair uraniummineraal. Primaire mineralen zijn veelal afkomstig van gestold magma.
Door verwering en erosie ontstaan secundaire mineralen. In secundaire mineralen is water in het kristalrooster ingebouwd. Secundaire mineralen zijn over het algemeen beter oplosbaar dan primaire mineralen. Verweerde secundaire mineralen dragen als sporenelement bij aan de natuurlijke achtergrondstraling.
Soorten uraniummineralen
In ertsen komt uranium altijd voor in gebonden toestand, meestal in complexe minerale structuren die veel verschillende stoffen bevatten. Het erts bevat altijd de vervalproducten van uranium, zoals radioactief thorium, radium en radon(gas). Ook andere giftige metalen, zoals vanadium en arsenicum, kunnen in uraniumerts voorkomen.
Radongas vormt een gevaar. Het gas ontsnapt gemakkelijk uit kloven en spleten in het gesteente en hangt altijd in de omgeving van uraniumafzettingen en mijnen. Radongas vervalt zelf ook weer snel. Hierdoor ontstaan er andere vaste stoffen die ook weer radioactief zijn. Deze stoffen hechten zich aan stofdeeltjes in de lucht. Als we deze stofdeeltjes inademen kunnen ze achterblijven in onze longen en longkanker veroorzaken.
Uranium is in Nederland vooral vindbaar als sporenelement. Er bevindt zich een spoor uranium in het water, de bodem, de lucht en in alle levende wezens. De concentratie varieert in de bodem tussen 0,4 en 10 milligram per kg droge aarde (0,00004 – 0,001%).
Uranium komt dus ook in het menselijk lichaam terecht, voornamelijk door het te eten en te drinken. De geochemie onderscheid hierbij reactief en minder reactief uranium. Het minder reactieve uranium wordt door onze darmen en nieren gelukkig heel effectief verwerkt. We scheiden het overgrote deel van het binnengekregen uranium snel weer uit. Reactief uranium kan voornamelijk in de botten ingebouwd worden en is nooit zonder gevaar.